Amortyzator, czyli koło ratunkowe dla układu kierowniczego

Jak uchronić układ kierowniczy przed uszkodzeniem? Niestety, nie można tego zrobić. Usterki i tak będą się zdarzać, ale jest patent na to, aby je odsunąć w czasie i przedłużyć żywotność układu kierowniczego. W tym może pomóc amortyzator układu kierowniczego.

Amortyzator układu kierowniczego - co to jest i dlaczego jest potrzebny?

Samochodowy amortyzator układu kierowniczego (Dämpfer po niemiecku oznacza tłumik, bufor, amortyzator) to urządzenie, które absorbuje część wibracji, wstrząsów i drgań, które przechodzą z kół na elementy układu kierowniczego. Drugorzędnym zadaniem amortyzatora jest powrót kierownicy do pozycji neutralnej i utrzymanie pojazdu w prostej linii.

Oprócz samochodowych amortyzatorów, istnieją również amortyzatory motocyklowe, które stabilizują przednie koło i kierownicę, gdy motocyklista jedzie z dużą prędkością, szybko przyspiesza lub wyciąga motocykl z zakrętu. Podobnie jak amortyzator samochodowy, amortyzator motocyklowy również zmniejsza drgania i wibracje od przedniego koła do kierownicy.

Ze względu na konstrukcję wyróżnia się dwa rodzaje amortyzatorów - teleskopowe i obrotowe. W samochodach zdecydowanie częściej spotykane są modele teleskopowe niż obrotowe. Wyjątkiem są samochody sportowe, a zwłaszcza rajdowe, w których montuje się amortyzatory obrotowe. W motocyklach również częściej są zamontowane jednostki typu obrotowego.

Teleskopowe amortyzatory pracują zarówno w kompresji jak i w napięciu, aby zminimalizować wszelkie wibracje i przywrócić kierownicę do neutralnej pozycji. Działają tak samo, jak konwencjonalne amortyzatory olejowe i gazowe o stałym lub zmiennym stopniu amortyzacji. W przypadku jednostek o różnym poziomie amortyzacji kierowca może regulować siłę sprężania i wysuwania amortyzatora, aby dostosować go do stylu prowadzenia samochodu i swoich osobistych wymagań. Zwróć uwagę na to: aby prawidłowo wyregulować siłę amortyzacji, trzeba zrozumieć co i gdzie należy ustawić, dlatego zalecana jest porada fachowca.

Amortyzatory teleskopowe występują w wersji jednostronnego i dwustronnego działania. Modele jednostronnego działania wyposażone są dodatkowo w zewnętrzną sprężynę i z wyglądu są bardzo podobne do zawieszenia gwintowanego. Amortyzatory dwustronnego działania pracują na ściskanie i rozciąganie bez dodatkowych zewnętrznych sprężyn.

Nie będziemy mówić o amortyzatorach skrętu, ponieważ są zbyt rzadkie i mają rację bytu tylko w samochodach sportowych, przeznaczonych do jazdy w terenie. Jednocześnie znacznie częściej spotyka się motocyklowe amortyzatory skrętu, zaś taki stabilizator można zamontować nawet w dziadkowym WSK.

Motocyklowe amortyzatory skrętu w ogóle nie przypominają konstrukcyjnie modeli teleskopowych. Komora olejowa w modelach z rotorem ma łopatkę zamiast sprężyny. W obudowie amortyzatora znajdują się dwa otwory, przez które w zespole krąży olej do amortyzatorów. Ciśnienie oleju na tarczę amortyzatora tłumi część drgań i chroni motocyklistę przed drżeniem i chwianiem się. Tarcza jest przymocowana do ramy motocykla i nie rusza się, natomiast sam korpus amortyzatora obraca się wraz z kierownicą.

Wcześniej amortyzatory skrętu były regulowane ręcznie, co było niewygodne i mogło zawieść w każdej chwili. Dlatego z czasem zrezygnowano z modeli z ręczną regulacją. W nowoczesnych amortyzatorach obrotowych praca zespołu jest sterowana przez komputer pokładowy motocykla. Podczas niskich obrotów silnika otwory olejowe są maksymalnie otwarte, a kierownica porusza się swobodnie. Im mocniej motocyklista przyspiesza, tym bardziej komputer zwęża otwory olejowe i zwiększa szczelność układu kierowniczego. Tak więc przy wysokich obrotach silnika kierownica staje się znacznie cięższa i ciaśniejsza, aby zminimalizować highside (w slangu motocyklistów "highside" oznacza upadek z motocykla).

Klasyfikacja, budowa i zasady działania amortyzatorów są zrozumiałe, więc przejdźmy do zalet i wad stabilizatorów, aby dowiedzieć się, czy są one potrzebne.

Zalety i wady samochodowych teleskopowych amortyzatorów układu kierowniczego

Zaleta nr 1: Zmniejsza wstrząsy, drgania i wibracje

Podczas jazdy największe obciążenia trafiają na koła, a od nich na elementy układu kierowniczego i zawieszenia. Amortyzator na 30% zmniejsza wszelkie uderzenia kół w układ kierowniczy i samą kierownicę. Teraz, gdy przejeżdżasz przez kostkę brukową, tory tramwajowe lub kolejowe, pęknięcia i wyboje w asfalcie, kierownica nie będzie chybotać się jak maniak i wybijać rąk.

Amortyzator wydłuża również żywotność elementów układu kierowniczego. Niezależnie od tego, czy masz reduktor czy zębatkę, amortyzator układu kierowniczego:

• zmniejsza odrzut na jednostkę napędową (w przypadku, gdy jest zainstalowana);
• chroni części układu kierowniczego przed drganiami, wstrząsami i oscylacjami kół;
• zwiększa komfort jazdy i stabilność pojazdu.

Mówiąc wprost, po zamontowaniu amortyzatora jazda jest łatwiejsza i bardziej komfortowa, a do tego dochodzi mniej napraw układu kierowniczego (o ile oczywiście amortyzator został zamontowany prawidłowo, a układ kierowniczy nie był wcześniej uszkodzony).

Zaleta nr 2: Amortyzator chroni zawieszenie przed stukaniem

Logicznie rzecz biorąc, jeśli układ kierowniczy jest mniej chybotliwy, to zmniejsza się również wpływ na zawieszenie. Nie ma co się rozpisywać - przejdźmy dalej.

Zaleta nr 3: Dzięki amortyzatorom reakcja układu kierowniczego jest bardziej płynna

Ten pozytywny efekt jest szczególnie widoczny podczas jazdy z dużą prędkością na autostradzie. Układ kierowniczy jest bardziej płynny, co znacznie ułatwia kierowanie przy większych prędkościach.

Wada nr 1: "Ciężka kierownica”

Wielu kierowców zauważyło, że po zamontowaniu amortyzatora kierownica wydaje się cięższa. Efekt ten jest szczególnie widoczny przy niskich prędkościach obrotowych silnika oraz w starszych samochodach bez wspomagania kierownicy. Nie można jednak uznać tego za wadę, gdyż efekt jest niewielki i kierowcy szybko się do niego przyzwyczajają.

Wada nr 2: Amortyzator może się zatkać

Tak, jak każdy ruchomy element, amortyzator może się zatkać. Jeśli brud lub zanieczyszczenia dostaną się do wnętrza amortyzatora, zostanie on zatkany i nie będzie tłumił drgań. Wręcz przeciwnie, zapchany amortyzator będzie bardzo niewygodny w prowadzeniu i może powodować poważne usterki układu kierowniczego. Można jednak w prosty sposób zabezpieczyć przepustnicę przed zapchaniem - wystarczy założyć na nią osłonę przeciwpyłową. Należy przede wszystkim wziąć pod uwagę skok amortyzatora, średnicę obudowy i ruchomego wałka. Osłona przeciwpyłowa zabezpieczy amortyzator przed zapchaniem i przedłuży żywotność zespołu. Wystarczy okresowo sprawdzać stan i w odpowiednim momencie wymienić zużytą osłonę.

Wada nr 3: Amortyzator ze sprężyną powrotną powoduje, że kierownica wraca do pozycji neutralnej, nawet jeśli tego nie chcemy

Jeśli samochód ma słaby i przestarzały układ wspomagania kierownicy, amortyzator sprężyny powrotnej będzie przeszkadzał w kierowaniu. Będzie próbował ustawić kierownicę z powrotem w pozycji neutralnej, nawet jeśli kierowca nie skończył skręcanie. A jeśli nie przyłożysz dodatkowej siły do kierownicy, amortyzator stopniowo "pokona" układ kierowniczy i przywróci kierownicę do pierwotnego położenia.

Na szczęście samochody z tak słabym wspomaganiem kierownicy są bardzo rzadkie. Radzimy, aby przed montażem amortyzatora zasięgnąć porady fachowca - to nie zaszkodzi, a da większą pewność.

Czy jednak założyć amortyzator na samochód?

Oczywiście odpowiedź zależy wyłącznie od Ciebie. Jeśli często jeździsz w terenie, twoje miasto ma fatalne drogi i chcesz uchronić swój układ kierowniczy przed ciągłymi awariami, to amortyzator na pewno pomoże. Wielu kierowców zacznie teraz żartować, że "wszystkie drogi w naszym kraju są okropne" i dlatego amortyzator jest potrzebny w każdym samochodzie. To nie jest tak.

Mówiąc poważnie, amortyzator skrętu niewiele lub wcale nie zrobi różnicy w samochodach osobowych i małych autach. Z kolei w SUV-ach, crossoverach i większych pojazdach amortyzatory teleskopowe to dobry pomysł. Przydadzą się również w ciężkich samochodach takich jak Dodge Charger SRT 10, Chrysler C300 czy Porsche Panamera. Na pewno nie będziesz jeździł tymi samochodami w terenie, ale przy ogólnym stanie dróg lepiej się ubezpieczyć - samochody nie są tanie, a ich naprawa jest kosztowna.

Niektórzy producenci montują amortyzatory nawet w zwykłych samochodach. Należą do nich niemieckie firmy Audi, BMW i Mercedes, które montują amortyzatory w modelach z najwyższej półki cenowej. Dla Audi amortyzatory układu kierowniczego od dawna są znakiem rozpoznawczym marki.

Jak i gdzie założyć amortyzator układu kierowniczego w samochodzie?

Zdecydowałeś się na montaż amortyzatora do samochodu? Świetnie. Następnie trzeba dowiedzieć się jak i gdzie go zamontować. Odpowiedź na pytanie "Jak zamontować amortyzator?" jest dość prosta - należy zapytać fachowca w specjalistycznym warsztacie lub skorzystać z instrukcji dołączonej do pudełka z amortyzatorem.

Jeśli poszedłeś na łatwiznę i udałeś się do warsztatu, nie ma się czym przejmować - zrobią to za Ciebie. Jeśli nie szukasz łatwej drogi i zdecydujesz się na samodzielny montaż przepustnicy, przeczytaj dokładnie instrukcję i dopiero wtedy zacznij coś skręcać i montować. Ale zdarza się, że w pudełku z amortyzatorem nie ma instrukcji. W takim przypadku wystarczy wejść na stronę producenta urządzenia i znaleźć instrukcję.

Od razu ostrzegamy: do montażu amortyzatora potrzebny jest porządny zestaw kluczy kształtowych, kluczy płaskich i nasadowych, kilka nasadek i przedłużek oraz zdolne ręce. Rozmiary kluczy powinny być dopasowane do modelu i wielkości przepustnicy. Dlatego kupując amortyzator określ, jakie klucze będą Ci potrzebne, abyś nie musiał biegać po całym mieście w poszukiwaniu odpowiednich narzędzi.

Gdzie należy umieścić amortyzator? Istnieje 6 opcji położenia amortyzatora - 3 dla przekładni kierowniczej i kolejne 3 dla trapezu kierowniczego z reduktorem. Zacznijmy od przekładni:

• Najpopularniejszą wersją układu kierownicy jest zespół, w którym drążki kierownicze zamocowane są na końcach poziomej listwy. W tym przypadku jeden koniec amortyzatora mocowany jest do obudowy przekładni na wsporniku, uchwytach lub śrubach, a drugi koniec mocowany jest do jednego z drążków za pomocą specjalnej podkładki z mocowaniem amortyzatora;
• stnieją również takie zębatki, w których drążki kierownicze nie są przymocowane do końcówek drążka, lecz do środka przy pomocy specjalnego wspornika. W tym przypadku jeden koniec amortyzatora jest przymocowany do korpusu zębatki, a drugi do wspornika drążka kierowniczego. W tym i następnym przypadku amortyzator tłumi drgania i wibracje z obu drążków jednocześnie;
• W niektórych samochodach, np. Audi 80 z lat 1984 - 1986, Audi 90 z lat 1984 - 1991 i Volkswagen Passat z lat 1973 - 1980, występują przekładnie, do których drążki kierownicze są przymocowane na jednym końcu. Podobnie jak w poprzednim przypadku, drążki mocowane są do specjalnego wspornika, który następnie mocowany jest do drążka. Amortyzator w tych przekładniach jest dołączony do korpusu przekładni i wspornika drążka.

W przypadku reduktorów sytuacja jest nieco inna - położenie amortyzatora nie zależy od konstrukcji reduktora, ale od konstrukcji trapezu kierowniczego i podwozia. Istnieją 3 sposoby montażu amortyzatora do trapezu kierowniczego z reduktorem:

• Amortyzator jest przymocowany do długiego drążka kierowniczego i do osi w taki sposób, że zespół znajduje się nad drążkiem kierowniczym. W tym przypadku amortyzator znajduje się dość blisko koła i teoretycznie tłumi wszystkie drgania i wibracje. Jednak to położenie amortyzatora może mieć wpływ na żywotność urządzenia. Dodatkowo należy uwzględnić konstrukcję podwozia, aby przy maksymalnym ściśnięciu zawieszenia żadna część osi, nadwozia czy zawieszenia nie uderzała w amortyzator;
• Druga opcja jest bardzo podobna do pierwszej, ponieważ amortyzator jest również przymocowany do osi i długiego drążka kierowniczego. Jednak w tym przypadku amortyzator znajduje się albo na tym samym poziomie co drążek kierowniczy, albo pod nim. Wadą takiej konstrukcji jest to, że amortyzator jest zbyt blisko ziemi i jeśli podczas jazdy terenowej wpadniemy na pniak lub kamień, to amortyzator zginie;
• Trzecią i ostatnią opcją montażu amortyzatora do traperzy kierowniczego z reduktorem jest zamontowanie urządzenia na krótkim układzie kierowniczym i ramie. W tym przypadku amortyzator znajduje się dość wysoko od ziemi. Ale nawet w tym przypadku należy również uwzględnić charakterystykę podwozia, aby żaden z elementów nadwozia, ramy lub zespołów nie uderzył w amortyzator. 

Niektórzy kierowcy, którzy chcą chronić układ kierowniczy swojego samochodu przed przedwczesnym zużyciem i nieprzewidzianymi uszkodzeniami, montują jednocześnie dwa amortyzatory. Jeden amortyzator jest na długim drążku, drugi na krótkim. Taka opcja jest najczęściej spotykana przy sterowaniu dużymi SUV-ami, jeśli kierowcy lubią jechać błotem, pokonywać rzeki i wspinać się na grzbiety. Najprościej mówiąc, dwa amortyzatory są używane przez miłośników ekstremalnej jazdy.

Ważna informacja dla wszystkich kierowców, którzy zdecydują się na montaż własnego amortyzatora. Należy pamiętać o jednej rzeczy przy montażu amortyzatora – która jest ważna dla wszystkich powyższych opcji. Mocowania amortyzatora są zabezpieczone specjalnymi tulejami, dzięki czemu zespół nie ulegnie przedwczesnej awarii. Podczas montażu amortyzatora, tuleje na mocowaniach muszą być w pozycji neutralnej.

Jak już zdążyliście się zorientować, aby zamontować amortyzator, trzeba się do tego poważnie przygotować i wybrać odpowiednie miejsce. Jeśli nie jesteś pewien, czy możesz zrobić to sam, poszukaj pomocy u fachowców.

Skoro mamy już za sobą temat amortyzatorów samochodowych, porozmawiajmy trochę o amortyzatorach motocyklowych.

Ogólne informacje o amortyzatorach motocyklowych

Jak powiedzieliśmy wyżej, w motocyklach częściej montowane są amortyzatory skrętu, ale niektórzy motocykliści wolą popularne modele teleskopowe. Różnice konstrukcyjne pomiędzy dwoma rodzajami amortyzatorów zostały już omówione, teraz ustalmy, który amortyzator motocyklowy jest lepszy oraz jak i gdzie prawidłowo należy zamontować te rodzaje urządzeń.

Amortyzatory skrętu wygrywają pod względem niezawodności z niewielkim marginesem. Są one również bardziej wytrzymałe i mogą znieść większe obciążenie niż ich teleskopowe odpowiedniki.

Modele teleskopowe najczęściej montuje się równolegle do górnej belki poprzecznej - powyżej lub poniżej wspornika. Rzadziej amortyzator montowany jest z boku, wzdłuż osi podłużnej roweru.

Amortyzatory skrętu są umieszczone na lub pod górnym trawersem przedniego widelca. Szczególną cechą amortyzatora wirnikowego jest to, że obudowa urządzenia obraca się wraz z kierownicą, a jedynie wewnętrzna łopatka, która jest połączona z ramą, pozostaje nieruchoma.

Jednak główna różnica między amortyzatorami motocyklowymi a samochodowymi nie ma nic wspólnego z konstrukcją czy umiejscowieniem. Podczas gdy samochód potrzebuje amortyzatora, aby nie psuć układu kierowniczego, motocykle używają amortyzatorów, aby nie "psuć" kierowcy - kogo obchodzi, w jakim stanie jest motocykl, jeśli nie jesteś w stanie na nim jeździć?